سرو ابرکوه نیازمند مراقبت بیشتر است

ابرکوه رحیم میرعظیم سرپرستی یزد فردا:نام درخت سرو ابرکوه در سفرنامه های متعددی آمده است و دانشمندانی از ژاپن و روسیه پس از بازدید از سرو ابرکوه عمر آن را تا 8000 سال برآورد کرده اند.

همچنین این درخت در فهرست آثار طبیعی ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.

تصویر این درخت کهنسال، همچنین بر تمبری به مناسبت روز درختکاری با عنوان سرو 5000 ساله ابرکوه نقش بسته است.

سرو ابرکوه همه روزه پذیرای گردشگران ایرانی و خارجی بسیاری است که از اقصی نقاط جهان به دیدن این کهنسال ترین موجود زنده جهان می شتابند.

سرو زربین ابرکوه با نام لاتین Cupressus sempervirens گونه‌ای از درختان همیشه‌سبزمی باشد.

ازلحاظ گیاه‌شناختی، سرو زربین درختی است کندرشد، سوزنی‌برگ، همیشه‌سبز، به ارتفاع ۳۰-۲۰ متر، مخروطی‌شکل، دارای گلهای مخروطی لیمویی رنگ که در اواسط بهار شکغته می شود.

زربین از قسمتهای برگ، جوانه، گل آذین، پوست و میوه که از فندق درشت‌تر است، تشکیل شده‌است همچنین پوست شاخه‌های جوان این درخت، سبز تیره تا روشن ودر یک ساله‌ها قهوه‌ای روشن تا قرمز است، اما در چند ساله‌ها به رنگ قهوه‌ای تیره، صاف و یا پولکدار می‌باشد.

همچنین پوست تنه درخت، الیافدار وشیارهای آن به صورت شبکه‌ای درهم رفته، چروکیده و عمیق است.

«سرو زربین» درخاک عمیق گلدانی(باغچه‌ای) – آهکی و در آب وهوای معتدل مدیترانه‌ای رشد می‌کند.

نیاز آبی کم تا متوسط دارد، یعنی مقاوم به خشکی است. این درختان نسبت به هرس و قطع شاخه‌های جوان وانتهایی حساسند.

کوتاه سخن، زربین درختی بردبار، کم نیاز، کاملاً روشنایی پسند و آهک دوست است.

در مورد زیستگاه طبیعی این گونه سرو در ایران، می توان به کند رشد بودن و مقاوم به شرایط سخت و بومی مناطق مدیترانه‌ای اروپا و سازگار با شرایط اقلیمی مشابه آن در آسیای جنوب غربی اشاره نمود.

زربین درختی دیرزیست با قدرت تحمل شرایط سخت، مقاوم و با ریشه عمیق و قوی بوده که آن را قادر می‌سازد تا درمیان تخته سنگ‌ها و شیب‌های تند و پرتگاهی به راحتی رشد کند.

نکته قابل ذکر این است که سرو زربین در ایران بیشتر در نواحی شمالی قابل مشاهده‌است و شاخص‌ترین درخت سوزنی برگ جنگلهای شمال ایران و بومی کشور است و به طور طبیعی، در منطقه رودبار و منجیل،با آب و هوای مدیترانه‌ای به صورت مخلوط با زیتون دیده می شود.

این مسئله اهمیت پابرجا ماندن سرو ابرکوه را دریک منطقه خشک و کویری دو چندان می سازد.

این گونه سرو، در گیلان «زربین»، علی‌آباد کتول و رامیان «سر»، آمل «سورش» و شیراز «وهل واهل» نامیده می‌شود و در عربی به نام «شجرة الحیاة» نامیده می شود.

قابل ذکر است که درخت جهانی سرو ابرکوه از مشکلاتی رنج می برد که می توان از عمده ترین آنها به داشتن چند متولی، اشاره نمود .

در حال حاضرسازمان محیط زیست،میراث فرهنگی و گردشگری و شهرداری، متولیان این درخت ارزشمند هستند که، در طی چند سال گذشته ،بواسطه ناهماهنگی بین این متولیان، شاهد اجرای چندین طرح، توسط شهرداری و جمع آوری این طرح ها توسط سازمان محیط زیست بوده ایم.

برخی از این طرح ها که در چند سال گذشته اجراء و جمع آوری شده است را میتوان نصب چراغ های بزرگ بر روی پایه های بلند، اجرای چمن در اطراف سرو ابرکوه ، کشیدن دیوار آجری دور این درخت و تغییرات مکرر ساختار فضای سبز اطراف سرو را نام برد.

برخی دیگر ازمشکلات حال حاضر سرو ابرکوه را می توان قرار داشتن در یک محیط باز شهری در کنار یک خیابان و جلو رفتن وسائط نقلیه تا چند قدمی آن، ذکر نمود.

همچنین بواسطه آسانی دسترسی مردم به این درخت، میزان آسیب پذیری آن بسیار بالا رفته است.

از دیگر مشکلات، می توان به احداث خیابانی در چند سال گذشته به فاصله بسیار کم از سرو اشاره نمود که، عموما محل تردد ماشینهای سنگین است و به گفته آگاهان، ریشه های آن را تحت فشار قرار داده است.

البته امیدواریم که با دستور معاون اول رئیس جمهور که با تلاش های رسانه ها صورت پذیرفت، و ضعیت این درخت رو به بهبود برود. البته بعد از این دستور، هنوز هیچ خبری از اقدامات در دست اجرا منتشر نشده است.
مهندس مهرداد امید سالاری ،کارشناس ارشد کشاورزی که ازنزدیک بر روی این درخت به تحقیق پرداخته است در گفتگو با خبرنگار ما اظهار داشت: از آنجایی که سرو ابرکوه یکی از کهن سالترین موجودات زنده روی کره زمین می باشد، لازم است که در نگهداری و مراقبت از آن کارشناسی های اصولی بیشتر صورت بگیرد.

وی مهمترین آفت هائی را که می تواند موجب آسیب رسانی به این درخت شود را،شپشك ارس ، سوسك زنبور مانند ،سوسك پوستخوارسرو،شپشك آردآلود سرو و همچنین شپشك آردآلودمركبات ذکر نمود.

وی همچنین ،درختهايي كه با سرو آفت مشترك دارند را كاج، نوش، افرا ، درختچه شمشاد رسمي ، توت،چنار، اقاقیا،مو ذکر نمود.

امید سالاری در مورد راهکارهای حفظ این درخت کهنسال اظهار داشت: می بایست با کاشت درختانی از قبیل درخت گل ابریشم، زرشک، داغداغان ،ارغوان، اوكاليپتوس، زبان گنجشك، انجیر، خرزهره، زیتون، نخل زینتی،صنوبر، انار،بید، نارون كه مناسب كاشت در كنار این سرو هستند جهت حفظ آن بهره برد.

وی خاطرنشان ساخت:درختان به دلیل عمل فتوسنتز باعث ایجاد تعادل دمایی در تابستان و زمستان و تبخیر و تعرق می شوند.

با توجه به این مسئله چنانچه در اطراف این درخت کهنسال درختی وجود نداشته باشد، درخت در تابستان و زمستان ناگزیر از تحمل هوای گرم تر و سردتری می باشد و دچار آسیب های جبران ناپذیری می گردد.

امید سالاری همچنین یکی از راه کارهای حفظ این درخت کهنسال را ،معرفی روشهای مدرن و استفاده شده در دنیا جهت نگهداری درختان کهنسال بر اساس سوابق علمی ذکر نمود.

وی همچنین در مورد نور پردازی اطراف این درخت نیز هشدار داد.

به گفته این کارشناس، وجود نور در شب در اطراف گیاهان، باعث انجام عمل فتوسنتز شده و خسته شدن سلولهای گیاهی را به دنبال دارد و این امر در نهایت باعث ضعیف درخت شده و آنرا،دچار آفت و بیماری می گرداند.

وی خاطرنشان ساخت: علاوه بر آن، طبیعتا نور از سمت بالا و کناره ها به درختان و گیاهان می تابد و تابانیدن نور ، آن هم نور مصنوعی، با انواع رنگهای مختلف،که هر کدام طول موج خاصی را دارا می باشند، کاملا اشتباه است.

امید سالاری آبدهی نامناسب ونامرتب را نیز یکی از دیگر مسائلی دانست که می بایست با راهکارهای کارشناسی برای آن فکری نمود.

به گفته وی جلوگیری از تردد بازدید کنندگان در حریم 30 متری این درخت کهن سال با وسایل یا راهکارهای مناسب نیز، یکی دیگر از این راهکارهاست.

بررسی روشهای تغذیه و مدیریت نگهداری سرو به صورت تخصصی همراه با راهکارهای عملی و بررسی روشهای تکثیر، با توجه به تکنولوژیهای مدرن روز، جهت تکثیر این درخت با استفاده ازکشت بافت،نیز یکی از راهکارهای این کارشناس است.

وی خاطر نشان ساخت: بازتابش نور خورشید سبب سوختگی برگها و پوست درخت می گردد.

وی افزود:وجود سنگ فرشهای روشن باعث بازتابش نور به سمت زیرین درخت شده و همچنین سنگ فرشهای تیره باعث افزایش دمای سطحی می گردد.

وی بهترین پوشش برای منطقه اطراف درخت سرو را ، گیاهان و درختان دانست.

به گفته امید سالاری، درخت سرو را نمی توان با برج ایفل و یا میدان آزادی مقایسه کرد و طبیعتأ نمی توان فضای اطرافش را به خاطر بازدید کنندگان خالی کرد که بهتر دیده شود.

وی افزود: باتوجه به انکه معمولا تک درختان در فضای باز کمتر عمر می کنند و درخت سرو ابرکوه نیز که در سالیان گذشته درمجموعه باغاتی واقع شده بود که اکنون دیگر از آنها اثری نیست، این مسئله طبیعتأ می تواند در مورد این سرو کهنسال نیز صادق باشد.

وی افزود: در این راستا چنانچه قصد کشت درخت در اطراف این درخت را داشته باشیم می بایست، همان گونه های قدیمی که درخت سرو با آنها به دلیل نوع ریشه ، نوع فتوسنتز و ... عادت کرده است، کشت گردد.

وی عدم وجود بادشکن در اطراف سرو را که ممکن است خسارتهای جبران ناپذیری در اثر بادهای شدید به این درخت وارد نماید را خاطر نشان ساخت و آن را، یکی دیگر از تهدیدات فرا روی این درخت دانست.